Marta Adelajda Dorota Suchanek-Kłyszewska

Marta Adelajda Dorota Suchanek-Kłyszewska
Nazwisko	Suchanek-Kłyszewska
Imię / imiona	Marta Adelajda Dorota
Tytuły / stanowiska	Mgr inż.
Data urodzenia	12 lipca 1909
Miejsce urodzenia	Otynia (Ottynia)
Data śmierci	10 kwietnia 2008
Pełnione funkcje	pierwsza absolwentka Akademii Górniczej (1936)
Wydział	Wydział Górniczy
Odznaczenia i nagrody	Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski OOP

Mgr inż. Marta Adelajda Dorota Suchanek-Kłyszewska (1909–2008)

Nota biograficzna

Urodziła się 12 lipca 1909 roku w Otyni koło Kołomyi (Rosja, obecnie Ukraina). Zmarła 10 kwietnia 2008 roku i została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

W 1927 roku ukończyła Państwowe Gimnazjum Żeńskie w Krakowie. Studiowała na Wydziale Górniczym Akademii Górniczej i jako pierwsza kobieta w Polsce uzyskała w 1936 roku dyplom magistra inżyniera górnika.

W latach 1931–1936 pracowała na stanowisku zastępcy asystenta w Katedrze Geodezji i Miernictwa Górniczego na Wydziale Górniczym Akademii Górniczej, a następnie w Biurze Mierniczym i Szkód Górniczych Kopalni Węgla Kamiennego „Walenty-Wawel” w Rudzie Śląskiej na stanowisku inż. miernika (1936–1939) oraz na wydziale budowlanym Poczty Warszawa (1940–1944).

Należała do Związku Walki Zbrojnej (1941–1943) i Armii Krajowej (Komórka Legalizacji Oddziału I Komendy Głównej AK) (1943–1944). Brała udział w Powstaniu Warszawskim. Opiekowała się ambulatorium szpitala ewangelickiego i punktem sanitarnym, mieszczącymi się w zajmowanym przez nią mieszkaniu. Tam ukrywała Visy i granaty, formularze dokumentów legalizacyjnych oraz złote dolary do wykupu zatrzymanych. Ceniona współpracowniczka (posługiwała się biegle kilkoma językami, w tym niemieckim, francuskim i angielskim), łączniczka, podkomendna mecenasa Tadeusza Pietscha, a następnie dr. Witolda Lisa-Olszewskiego. Działała pod pseudonimami „Marta” oraz „Grześ”.

W latach 1944–1945, po przejściu przez obóz w Pruszkowie, dostała przydział pracy przymusowej w pralni sanatorium gruźliczego w Bystrej koło Bielska-Białej (ówcześnie Bistrai-Süd w Niemczech). Po powrocie z obozu pracowała w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym w Warszawie (1945–1946), a następnie na stanowisku adiunkta w Instytucie Techniki Budowlanej (1946–1975). Do 1973 roku kierowała tam Biblioteką i Ośrodkiem Informacji Naukowo-Technicznej, a później przeniosła się do Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Betonów „CEBET”, dwa ostatnie lata pracując na 1/2 etatu. 1 kwietnia 1975 roku przeszła na emeryturę.

Zaangażowana w podziemną działalność wydawniczą stanu wojennego (formułowała apele i petycje, przepisywała niezbędne teksty, ukrywała, przechowywała i kolportowała wydawnictwa drugiego obiegu) związana głównie z „Nową”, „Kręgiem” oraz „Tygodnikiem Mazowsze”. Aktywna członkini Koła Oddziału I Komendy Głównej AK oraz Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Awansowana na stopień podporucznika Wojska Polskiego (2004).

Przetłumaczyła z języka francuskiego „Varsowie 44” Jean-Francois Steinera, z języka angielskiego „The Great Powers and Poland” płk Jana Kozieleckiego (Karskiego) oraz „Waldenberg, the Unsong Hero” Johna Bermana.

Odznaczenia i nagrody

Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski OOP, odznaczenia resortowe, londyński Krzyż Armii Krajowej

Bibliografia

Książki

• Księga wychowanków i wychowawców Akademii Górniczej w Krakowie (1919-1949). Oprac. J. Sulima-Samujłło. Kraków 1979, s. 177-178
• 75 lat Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. [Oprac.] Z. Kłeczek oraz zespół aut. Kraków 1994, s. 90, [foto]
• Szwagrzyk F., Wirska-Parachoniak M.: 50 lat Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w fotografii. Kraków 1971, s. 35, [foto]
• Trudne lata Akademii Górniczej. A. Bolewski [et al.]. Kraków 1989, s. 125 (Cracoviana Seria 2 Ludzie i Wydarzenia)

Artykuły

• Chadaj A.: O pierwszej kobiecie z dyplomem magistra inżyniera górnika. Górnictwo i Geoinżynieria ; kwartalnik AGH 2009, R. 33 z. 3, s. 35-41, [foto]
• Hilchen M.: Ciocia Marta : 12 lipca 1909-10 kwietnia 2008 : Marta Adelajda Dorota Kłyszewska, pierwsza absolwentka Wydziału Górniczego, życiorys piękny. Biuletyn AGH 2008, nr 6/7, s. 30-31, [foto]