Krzysztof Ludwik Birkenmajer

Krzysztof Ludwik Birkenmajer
Nazwisko	Birkenmajer
Imię / imiona	Krzysztof Ludwik
Tytuły / stanowiska	Prof. dr hab. inż.
Data urodzenia	6 października 1929
Miejsce urodzenia	Warszawa
Data śmierci	23 lutego 2019
Miejsce śmierci	Kraków
Dyscyplina/specjalności	geologia, speleologia, stratygrafia, tektonika
Wydział	Wydział Geologiczno-Poszukiwawczy,
Odznaczenia i nagrody	Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi

Prof. dr hab. inż. Krzysztof Ludwik Birkenmajer (1929-2019) biogram będzie uzupełniony

Dyscyplina/specjalności: geologia, speleologia, stratygrafia, tektonika

Nota biograficzna

Urodził się 6 października 1929 roku w Warszawie. Zmarł 23 lutego 2019 roku w Krakowie.

Do szkoły podstawowej uczęszczał w Warszawie, a po wybuchu wojny kontynuował ją na tajnych kompletach. Działał też w konspiracyjnym harcerstwie. Po powstaniu warszawskim znalazł się w Krakowie. Tu zdał maturę w 1947 roku i rozpoczął studia geologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Magisterium uzyskał po trzech latach, potem przez cztery lata studiował geologię na Wydziale Geologiczno-Mierniczym AGH, uzyskując w 1954 roku dyplom inż. geologa. Jeszcze podczas studiów został asystentem w Zakładzie Geologii UJ (1949), przeniesionym potem na AGH. Od 1951 roku był starszym asystentem w Katedrze Geologii Wydziału Geologicznego-Poszukiwawczego AGH. Na tym samym wydziale w la1ach 1954 - 1956 wykładał geologię ziem polskich, ale nie będąc już pracownikiem AGH.

Od 1954 roku pracował w Zakładzie (obecnie jest to Instytut) Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. W latach 2000-2002 był zatrudniony w Zakładzie Biologii Antarktyki PAN w Warszawie.

W 1999 roku przeszedł na emeryturę.

Na Wydziale Geologicznym Uniwersytetu Warszawskiego 1957 roku uzyskał doktorat.

W 1959 roku uzyskał docenturę, w 1967 roku otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego, a w 1973 roku profesora zwyczajnego. W latach 2000–2002 był zatrudniony w Zakładzie Biologii Antarktyki PAN w Warszawie. W latach 50-tych XX wieku był jednym z założycieli krakowskiego Klubu Grotołazów. Odbywał liczne wizyty w zagranicznych ośrodkach naukowych.

Był kierownikiem lub uczestnikiem 23 naukowych wypraw polarnych, zarówno polskich, jak i międzynarodowych. Uczestniczył w pierwszej polskiej ekspedycji na Spitsbergen (1956). Do 2002 r. jeździł tam jeszcze z 12 wyprawami polskimi, polsko-amerykańskimi i norweskimi. Uczestniczył także w dwóch duńskich wyprawach do Grenlandii Wschodniej (1971, 1976) oraz w siedmiu polskich i jednej brazylijskiej do Antarktyki Zachodniej (Szetlandy Płd. i Półwysep Antarktyczny, 1977–2001). Odtworzył historię geologiczną i ewolucję Szetlandów Płd. i północnej części Półwyspu Antarktycznego od kredy górnej po współczesność. Na Wyspie Króla Jerzego w Antarktyce Zachodniej odkrył najstarsze zlodowacenie Antarktydy (sprzed 30 mln. lat), nazwane przez niego zlodowaceniem Polonez.

Był autorem lub współautorem ponad 600 prac oryginalnych. Dotyczą one przede wszystkim pienińskiego pasa skałkowego oraz obszarów polarnych. W dorobku posiada również kilkanaście map geologicznych, podręczniki, skrypty i prace popularnonaukowe: Pod znakiem białego niedźwiedzia (1961), Polarne drogi i bezdroża (1975), Lodospady szmaragdowe (1987), Półwysep Wegenera (2013). Był członkiem rzeczywistym PAN (od 1989) oraz członkiem krajowym czynnym PAU (od 1989). Posiadał honorowe członkostwo Akademii Rumuńskiej (od 1997) oraz Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Był jednym z inicjatorów utworzenia w 1991 r. Międzynarodowego Komitetu Naukowego dla Badań Arktyki (International Arctic Science Committee – IASC). W latach 1992–1996 pełnił funkcję sekretarza naukowego Międzynarodowego Komitetu Badań Arktyki (Scientific Committee on Arctic Research – SCAR). W latach 1984–1999 przewodniczył Komitetowi Badań Polarnych PAN (później został jego honorowym przewodniczącym). Został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2002) oraz Krzyżem Partyzanckim AK (1994). Należał do grona członków-założycieli Klubu Polarnego PTG (1974). W 2013 r. został wyróżniony godnością członka honorowego PTG. W tym samym roku otrzymał Super Kolosa, najbardziej prestiżową polską nagrodę podróżniczą.

Na Antarktydzie wprowadził ponad 200 polskich nazw geograficznych, m in. Kopuły Lodowe Krakowa i Warszawy, Lodowiec Domeyki, Lodowiec Goetla, Grań Szafera, Grań Chopina, Wybrzeże Jana Pawła II. Na jego cześć nazwano ok. 10 nowych dla nauki kopalnych rodzajów i gatunków roślin oraz zwierząt, np. Birkenmajeria cometa z Pienin czy Ascopora birkenmajeri ze Spitsbergenu.

....................

Zmarł prof. Krzysztof Birkenmajer – wybitny geolog, autor setek prac naukowych, uczestnik 23 wypraw naukowych na Spitsbergen, Antarktydę i Grenlandię, członek PAN i PAU. Korzystając z przywileju odkrywców, na samej Antarktydzie wprowadził ponad 200 polskich nazw geograficznych.

Był uważany ze jednego z najwybitniejszych na świecie badaczy rejonów polarnych. W jego dorobku znalazło się ponad 500 publikacji naukowych, 20 syntez i monografii naukowych, materiały popularnonaukowe i kilka książek popularnonaukowych. Naukowiec uczestniczył w 23 wyprawach naukowych na Spitsbergen, Antarktykę i Grenlandię. Był współzałożycielem polskiej stacji badawczej PAN im. J. Siedleckiego w Hornsundzie na Spitsbergenie. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności. Tematem jego badań była m.in. geologia Karpat, Dolnego Śląska, Wschodnich Alp, Spitsbergenu, Grenlandii i Antarktyki.

Krzysztof Birkenmajer urodził się w 1929 r. w Warszawie. Do Krakowa trafił po upadku Powstania Warszawskiego. Studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UJ i na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym AGH. Od 1954 r. aż do przejścia na emeryturę pracował w Zakładzie (obecnie jest to Instytut) Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. W latach 2000-2002 był zatrudniony w Zakładzie Biologii Antarktyki PAN w Warszawie.

Korzystając z przywileju odkrywców, na samej Antarktydzie wprowadził ponad dwieście polskich nazw geograficznych. Są wśród nich m.in. Kopuły Lodowe Krakowa i Warszawy, Lodowiec Domeyki, Lodowiec Goetla, Grań Szafera, Grań Chopina oraz Wybrzeże Jana Pawła II.

Na jego cześć nazwano blisko dziesięć nowych dla nauki kopalnych rodzajów i gatunków organizmów.

Naukowiec pracował nad odtworzeniem historii geologicznej i zmian obszaru Szetlandów Południowych i północnej części Półwyspu Antarktycznego. Opracowywał szczegółowe mapy geologicznych tych terenów.

Kiedy w 2014 r. odbierał Super Kolosa - nagrodę za specjalne dokonania związane z podróżami lub wyczynami, naukowiec wspominał pierwszą polską ekspedycję w 1956 r. na Spitsbergen. Polarnicy wykonali wówczas rekonesans i wybrali miejsce pod budowę polskiej stacji polarnej. "Kierowała nami ciekawość świata, chęć odkrycia nieznanego, a nie motywy finansowe" – podkreślił prof. Birkenmajer.

Odnosząc się do słów wypowiedzianych kiedyś przez pierwszego zdobywcę Mont Everestu Edmunda Hillarego, że "teraz nie ma już nic do zdobycia" - prof. Birkenmajer mówił, że dla badaczy i odkrywców jest zawsze "mnóstwo nowych Everestów" - miejsc wartych zdobycia i zbadania. (PAP)

................

Odznaczenia i nagrody

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Medal 100-lecia Akademii Umiejętności

Źródła do biogramu

Książki

• Kronika i spis absolwentów Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica 1919-1979. [T.] 1 Pion górniczy. Kraków 1979, s. 191
• [Skład Osobowy AGH … 1951/52]. Kraków 1952, s. 55
• [Skład Osobowy AGH … 1953/54]. Kraków 1954, s. 54
• [Skład Osobowy AGH … 1954/55]. Kraków 1955, s. 28, 95, 102, 252
• [Skład Osobowy AGH … 1955/56]. Kraków 1956, s. 114, 131

Artykuły

• Kronika : Krzysztof Birkenmajer. Przegląd Geologiczny 1992, nr 7, s 453, [foto]

Inne

• Krzysztof Birkenmajer. [online] [przeglądany 15.04.2019]. Dostępny w: https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Birkenmajer
• Zmarł prof. Krzysztof Birkenmajer - wybitny polarnik i geolog. [online] [przeglądany 15.04.2019]. Dostępny w: https://dzieje.pl/aktualnosci/zmarl-prof-krzysztof-birkenmajer-wybitny-polarnik-i-geolog

• Zmarł prof. Krzysztof Birkenmajer. Wybitny polarnik i geolog miał 89 lat. [online] [przeglądany 15.04.2019]. Dostępny w: https://fakty.interia.pl/polska/news-zmarl-prof-krzysztof-birkenmajer-wybitny-polarnik-i-geolog-m,nId,2854584, [foto]

stan na dzień 12.04.2019