Walery Goetel

Walery Goetel
Nazwisko	Goetel
Imię / imiona	Walery
Tytuły / stanowiska	Prof. zw. dr hab.
Tytuły honorowe AGH	Doktor Honoris Causa AGH
Data urodzenia	14 kwietnia 1889
Miejsce urodzenia	Sucha Beskidzka
Data śmierci	6 listopada 1972
Miejsce śmierci	Kraków
Dyscyplina/specjalności	geologia regionalna, geologia mezozoiku, stratygrafia, mineralogia ogólna, naukowe podstawy ochrony przyrody
Pełnione funkcje	Rektor AG (1939–1945–1950)
Wydział	Wydział Geologiczno-Poszukiwawczy
Rok przyznania doktoratu h.c. AGH	1960
Powód przyznania doktoratu h.c. AGH	za szczególne zasługi dla rozwoju nauki, kultury i gospodarki narodowej
Odznaczenia i nagrody	Kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Polonia Restituta, Kawaler Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta, Złoty Krzyż Zasługi

Prof. zw. dr hab. Walery Goetel (1889–1972)

Dyscyplina/specjalności: geologia regionalna, geologia mezozoiku, stratygrafia, mineralogia ogólna, naukowe podstawy ochrony przyrody

Nota biograficzna

Urodził się 14 kwietnia 1889 roku w Suchej (dziś Sucha Beskidzka). Zmarł 6 listopada 1972 roku w Krakowie i tam też pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim.

Studia geologiczne i paleontologiczne w UJ. Dr filozofii Uniwersytetu w Wiedniu, docent geologii UJ (1918), dr nauk geologicznych AGH (1950).

Początkowo pracownik UJ. Tutaj habilitował się w 1918 roku. W latach 1917–1939 prowadził wykłady z geologii tektonicznej, stratygrafii i geologii ziem polskich.

W Akademii Górniczej: prof. nadzw. (1920), kierownik Katedry Geologii Ogólnej i Paleontologii (1920–1925), kierownik Katedry Geologii Ogólnej (1925–1956), prof. zw. (1922), dziekan Wydziału Górniczego (1930–1934), prorektor AG 1937/1939, rektor AG 1939/1940 (5 lat w konspiracji-tajne nauczanie) i 1945-1950, kierownik Katedry Geologii na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym (1956–1961). Prowadził wykłady z geologii gospodarczej, górniczej i ogólnej oraz paleontologii, a także z zakresu ochrony środowiska naturalnego człowieka i zasobów przyrody. Zorganizował na AGH zespół „Zagadnienia Ochrony Zasobów Przyrody i Zabezpieczenia Trwałości Użytkowania Surowców”, który miał ważne znaczenie w zakresie kształcenia specjalistów.

Zasługą jego jest sprawna organizacja konspiracyjna Akademii oraz wyjście z podziemia i stworzenie fundamentu pod rozwój wielowydziałowej Akademii Górniczo-Hutniczej, o szerokim profilu obejmującym całokształt zagadnień związanych z poszukiwaniem, eksploatacją i przeróbką kopalin użytecznych. Był inicjatorem wielkiej rozbudowy gmachów i urządzeń tej uczelni. Jako rektor AG doprowadził do powstania Wydziału Geologiczno-Mierniczego i Wydziału Geologiczno-Poszukiwawczego oraz do rozszerzenia nazwy uczelni do Akademii Górniczo-Hutniczej i nadania jej imienia Stanisława Staszica. Był jednym z organizatorów Akademickiego Związku Sportowego, a następnie jego wieloletnim opiekunem. Rozwinął również ożywioną działalność na polu organizacji turystyki górskiej.

Autor ponad 250 prac z zakresu stratygrafii, geologii regionalnej, tektoniki, mineralogii ogólnej, petrogenezy, naukowych podstaw ochrony roślin, publikowanych w kilku językach na łamach rozmaitych wydawnictw krajowych i zagranicznych. W swojej bardzo owocnej działalności naukowo-organizacyjnej był twórcą m.in. Tatrzańskiego i Pienińskiego Parku Narodowego, opracował „Plan 5-letni rozbudowy nauk geologiczno-poszukiwawczych w Polsce”. Opracował m.in. naukowe podstawy i zasady racjonalnej gospodarki zasobami geologicznymi i biologicznymi, przedstawił program i zakres nowej nauki o ochronie przyrody i jej zasobów, o przyrodniczych podstawach kształtowania środowiska naturalnego człowieka, wprowadził zaakceptowaną i używaną na całym świecie nazwę tej nauki — sozologia.

Członek korespondent Polskiej Akademii Nauk (1952), członek rzeczywisty PAN (1964), członek korespondent Union Internationale pour la Protection de la Nature w Brukseli i innych stowarzyszeń naukowych polskich i zagranicznych. Doktor honoris causa Akademii Górniczej w Ostrawie, AGH (1960) oraz Politechniki Krakowskiej.

Gmach Główny AGH A-0 nosi imię prof. Walerego Goetla.

Odznaczenia i nagrody

Kawaler Krzyża Komandorskiego Orderu Polonia Restituta, Kawaler Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta, Złoty Krzyż Zasługi, Wielki Srebrny Medal Societe d' Aclimatation de France, Międzynarodowa Nagroda im. Tienhovena Uniwersytetu w Bonn, Nagroda Fundacji im. Jurzykowskiego, Krzyż Komandorski Francuskiej Legii Honorowej, Order Sztandaru Pracy Pracy I klasy, Komandoria Orderu Lwa Białego Czechosłowacji oraz inne odznaczenia krajowe i zagraniczne

Źródła do biogramu

Książki

Banaś M.: Rys 25-letniej historii i działalności Szkoły Schrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla w AGH. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 5-43, [foto] (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
Biogramy uczonych polskich : materiały o życiu i działalności członków AU w Krakowie, TNW, PAU, PAN. Cz. 7 : Nauki o Ziemi i górnicze A-Z. Oprac. A. Śródka. Wrocław 1992, s. 64-70, [foto]
Bolewski A.: Moje życie - moja praca. Kraków 1996, 407, s. 101-102
Chrząstowski P.: Walery Goetel - uczony zasłużony dla ludzi, nauki i ochrony przyrody. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 45-84, [foto] (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
Czy wiesz kto to jest? Pod red. S. Łozy. Warszawa 1938, s. 213
Dobrowolski J. W.: Pokłosie prekursorskich inicjatyw Prof. W. Goetla jako wielka a niewykorzystana w pełni szansa. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 107-123, [foto] (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
Encyklopedia Krakowa. Kraków 2000, s. 249
Filcek H.: Rektorskie opowiadania. Kraków 2005, s. 15-17, [foto]
Informator Stowarzyszenia Wychowanków Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica. Red. K. Norwicz. Kraków 1990, s. 44
Katedra Mineralogii, Petrografii i Geochemii Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie 1919-2009. Red. T. Ratajczak, A. Skowroński, T. Szydłak. Kraków 2009, s. 44-46, [foto]
Konieczna E.: Postaci AGH we wspomnieniach i anegdotach. Kraków 2008, s. 21-24, [foto]
Konieczna E.: Ziemskie wędrówki : nauki o ziemi w Akademii Górniczo-Hutniczej. Kraków 2020, s. 103, 143, 145, 147-152, 154, [foto]
Konieczna E.: Zawód: inżynier. Kraków 2014, s. 13, 42-43, 113, [foto]
Księga wychowanków i wychowawców Akademii Górniczej w Krakowie (1919-1949). Oprac. J. Sulima-Samujłło. Kraków 1979, s. 50
Lis J.: Szczególny czas dla AGH. Biuletyn AGH 2022, nr 168, s. 6, [foto]
Manecki A.: Walery Goetel i pokłosie goetlowskiej sozologii i sozotechniki w Akademii Górniczo-Hutniczej. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 85-99 (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
Materiały Informacyjne [nr 4]. Komisja Propagandowa Komitetu Obchodu 50-lecia AGH. Kraków 1969, s. 97
Materiały Informacyjne [nr 5]. Komisja Propagandowa Komitetu Obchodu 50-lecia AGH. Kraków 1969, s. 3
Materiały Informacyjne [nr 5]. Komisja Propagandowa Komitetu Obchodu 50-lecia AGH. Kraków 1969, s. 4-13
Non omnis moriar… : groby profesorów AGH Cmentarz Rakowicki. [Z. 1]. Oprac. H. Sieński. Kraków 2018, s. 25-26, [foto]
Non omnis moriar… : groby Rektorów Akademii Górniczej i Akademii Górniczo-Hutniczej. Z. 4 - 2021. Oprac. H. Sieński. Kraków 2021, s. 79-92, [foto]
Ochrona i inżynieria środowiska : zrównoważony rozwój. Red. L. Pawłowski. Kraków 2004, s. 9-16
Paulo A.: Początki Naszej Szkoły. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 101-105 (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
Profesor Walery Goetel : geolog, dydaktyk, społecznik : (1889-1972). Oprac. L. Smyczyńska. Warszawa, 1985, 85, [2] s., [foto]
Przyrowski Z.: Kto to był? : popularny słownik biograficzny. Warszawa 1996, s. 185
Radwańska-Paryska Z., Paryski, W. H.: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin 1995, s. 342-344, [foto]
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1920/21]. Kraków 1920, s. 3-4
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1921/22]. Kraków 1921, s. 4
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1921/22]. Kraków 1922, s. 5-6
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1929/30]. Kraków 1929, s. 15
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1930/31]. Kraków 1930, s. 14-15
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1931/32]. Kraków 1931, s. 15
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1932/33]. Kraków 1932, s. 22-23
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1933/34]. Kraków 1933, s. 22-23
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1935/36]. Kraków 1935, s. 22
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1936/37]. Kraków 1936, s. 24-25
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1937/38]. Kraków 1937, s. 23
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1938/39]. Kraków 1938, s. 26-27
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1946/47]. Kraków 1946, s. 11-12
[Skład Osobowy Akademii Górniczej … 1947/48]. Kraków 1947, s. 4-5
Słownik biograficzny techników polskich. Z. 17. Red. J. Piłatwoicz. Warszawa 2006, s. 50-52, [foto]
Słownik polskich pionierów techniki. Pod red. B. Orłowskiego. Katowice 1986, s. 70-71
Sylwetki zmarłych członków Oddziału Krakowskiego Polskiej Akademii Nauk. [Red. t. L. Starkel]. Kraków 2002, s. 37-40
Sztaba K.: Problematyka ochrony środowiska naturalnego przed skutkami wykorzystywania naturalnych surowców mineralnych. W: XXV lat Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla. Kraków 2017, s. 125-135 (Monografia Szkoły Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla ; nr 3)
Śródka A.: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. T. 1 : A-G. Warszawa 1994, s. 540-542, [foto]
Wacławik J.: Kronika Wydziału Górniczego 1919-1999. Kraków 1999, s. 113
Walery Goetel - rektor AG/AGH, geolog, sozolog, taternik. W: Manecki A.: Alfabet wspomnień o ludziach nauki i wydarzeniach lat minionych. Kraków 2015, s. 107-116
Wielka Księga 85-lecia Akademii Górniczo-Hutniczej. [Oprac.] zespół aut. K. Pikoń (red. naczelny), A. Sokołowska (dyrektor projektu), K. Pikoń. Gliwice 2004, s. 97-98, [foto]
Wójcik Z.: Walery Goetel : rektor trudnych czasów Akademii Górniczo-Hutniczej. Kraków 2009, 349, [70] s., [foto] [na s. 266-295 wykaz publikacji Walerego Goetla]
Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska 1946-2016. Red. M. Manecki, E. Hycnar. Kraków 2016, s. 15, 36-37, 208, [foto]
Z dziejów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w latach 1919-1967. Oprac. J. Sulima-Samujłło oraz zespół aut. Kraków 1970, s. 621 (Wydawnictwa Jubileuszowe 1919-1969)

Artykuły

Alexandrowicz S. W.: Walery Goetel (1889-1972). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego 1973, z. 4, s. 555-565
Biuletyn Rektora [AGH] 1989, 15 grudnia, s. 2-3
Bolewski A.: Mobilizacja sił naukowych i organizacyjnych przy powstawaniu oraz inauguracji Akademii Górniczej w Krakowie : z kart historii. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 1994, nr 5, s. 5-6
Bolewski A.: Rektor Walery Goetel 1889-1972. AGH Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica 1973, maj, s. 8-9, [foto]
Bolewski A.: Rektorzy Akademii Górniczej w Krakowie. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 1994, nr 5, s. 7-10, [foto]
Bolewski A.: Walery Goetel : sylwetki naukowe członków PAN. Nauka Polska 1961, nr 2, s. 87-92, [foto]
Chrząstowski P.: Walery Goetel - życie pod znakiem optymizmu. Biuletyn AGH 2022, nr 168, s. 8-14, [foto]
Chrząstowski P.: O niekoniecznie najbardziej znanych faktach z biografii mojego dziadka : rozmowa z dr. inż. Piotrem Chrząstowskim, wnukiem profesora Walerego Goetla. Rozm. J. Kicki. Vivat Akademia : AGH 2022, nr 25, s. 11-12, [foto]
Czaja P.: Rajd Tatrzański AGH : szlakiem prof. Walerego Goetla. Vivat Akademia : AGH 2022, nr 25, s. 13-15, [foto]
Dobrowolski J. W., Kościuszko K.: Szkoła Ochrony i Inżynierii Środowiska im. Walerego Goetla w okresie 2002/03-2004/2005. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 2005, nr 142-143, s. 20, [foto]
Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 25, s. 1, 10-11
Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 26, s. 10-11
Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 27, s. 10-11
Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 28, s. 11
Goetel W.: Wspomnienia. Argumenty 1974, nr 29, s. 10-11
Goetel W: Z okupacyjnych wspomnień dotyczących szkolnictwa górniczego na terenie Krakowa. Zeszyty Naukowe AGH ; nr 261. [Seria] Górnictwo 1970, z. 25, s. 35-40
Jahoda K.: Krakowscy Górnicy. Przegląd Górniczy 1990, T. 46, nr 5, s. 20-23
Jahoda K.: Tatrzański Skansen im. Walerego Goetla : [życie i działalność prof. W. Goetla]. Przegląd Górniczy 1980, T. 36, nr 6, s. 319-324, [foto]
Jahoda K.: Walery Goetel. Aura 1991, nr 4, s. 18-20
Karwat B.: Walery Goetel - 115 rocznica urodzin. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 2004, nr 134, s. 8, [foto]
Kicki J.: Rok 2022 - Rokiem prof. Walerego Goetla. Biuletyn AGH 2022, nr 168, s. 1-2, 7-8, [foto]
Kicki J.: Rok 2022 - Rokiem prof. Walerego Goetla. Vivat Akademia : AGH 2022, nr 25, s. 9-10, [foto]
Kleczkowski A. S.: Walery Goetel (1889-1972). Technika Poszukiwań Geologicznych 1973, z. 45/46, s. 100
Kleczkowski A. S. : Geolodzy dla dobra Akademii Górniczo-Hutniczej (do 1949 roku Akademii Górniczej). Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 2001, nr 96, s. 6-9
Konieczna E.: Postaci AGH we wspomnieniach i anegdotach : prof. Walery Goetel. Miesiąc w Krakowie 2007, nr 1, s. 54-55
Kostecki J.: Jubileusz prof. dr Walerego Goetla. Przegląd Geologiczny 1969, nr 10, s. 484-485
Krygowski W.: Walery Goetel : 14. IV. 1889 - 6. XI. 1972. Wierchy 1972, s. 7-10
Laskosz J.: Podróż przez pokolenia i kontynenty. Alma Mater 2021-2022, nr 228-229, [foto]
Matl K.: Walery Goetel - Rektor AGH i wieloletni Przewodniczący Stowarzyszenia Wychowanków AGH. Vivat Akademia : AGH 2010, nr 5, s. 9-11, [foto]
Matl K., Mitkowski S.: Walery Goetel, Rektor trudnych czasów AGH. Biuletyn AGH 2010, nr 26, s. 20-21, [foto]
Palmrich A.: Walery Goetel - naukowiec, pedagog, działacz społeczny. Wiadomości Hutnicze 1969, nr 7-8, s. 282-283
Poborski J.: Wspomnienia starego inżyniera górniczego : z dziejów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie : ciąg dalszy. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 1994, nr 12, s. 11-15
Poczet Rektorów AGH : lata [1919-2013] : Walery Goetel (1889-1972), 1939/40-1944/45-1950/51. Biuletyn AGH 2013 wyd. spec. z okazji 100-lecia powołania Akademii Górniczej, s. 14, [foto]
Profesor dr Walery Goetel. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 1972, nr 5/6, s. I-III + nienumerowana wkładka, [foto]
Profesor dr Walery Goetel (1889-1972). Ochrona Przyrody 1975, R. 40, s. 7-10
Profesor Walery Goetel. Ceramika Budowlana 1972, nr 11, s. 256 [nekr.]
Pytko S.: Największe osiągnięcie naukowców AGH po II Wojnie Światowej : pamięci naszych Profesorów Geologów. Biuletyn Informacyjny Pracowników AGH 2005, nr 141, s. 18-20
Rymont A.: Pionier sozologii : Walery Goetel (1889-1972) : geolog i ekolog. Dziennik Polski 2007, nr 40 (16 II 2007), s. 41, [foto]
"Salamandra" - pamięci Kolegów Górników. Przegląd Górniczy 1986, T. 42, nr 11-12, s. 393
Sieński H.: Członkowie Honorowi Stowarzyszenia Wychowanków AGH. Zasłużeni dla Akademii Górniczo-Hutniczej : tablice - pamięć wiecznie żywa - cz 14. Biuletyn AGH 2014, nr 78-79, s. 34-35
Sieński H.: W poszukiwaniu piękna przyrody : podróże Walerego Goetla i Piotra Chrząstowskiego. Biuletyn AGH 2022, nr 168, s. 46-48, [foto]
Sieński H.: Profesor Walery Goetel : tablice - pamięć wiecznie żywa - część 14. Biuletyn AGH 2014, nr 80-81, s. 26-29, [foto]
Sieński H.: Walery Goetel - Rektor w latach 1939-1950 : Poczet rektorów Akademii Górniczej i Akademii Górniczo-Hutniczej - część 9. Biuletyn AGH 2021, nr 161-162, s. 28-34, [foto]
Skawina T.: Profesor Walery Goetel (1889-1972). Aura 2004, nr 9, s. 8
Skawina T.: Walery Goetel (1889-1972). Aura 1973, nr 1, s. 9, [foto]
Słomka T.: Wizjoner, który wyprzedził swój czas. Wywiad z prof. T. Słomką. Rozm. I. Kolczyńska Biuletyn AGH 2022, nr 168, s. 15-16, [foto]
Suliga I.: Nie samą nauką AGH żyje ... : rektor prof. Walery Goetel (1939-1945, 1945-1951). Vivat Akademia : AGH 2021, nr 23, s. 53, [foto]
Trzy jubileusze profesora Walerego Goetla. Materiały Informacyjne 1969, nr 5, s. 3
Walery Goetel. Las Polski 1973, nr 1, s. 19, [foto]
Walery Goetel naukowiec, pedagog, działacz społeczny. Hutnik 1969, nr 7/8, s. 444
Walery Goetel naukowiec, pedagog, działacz społeczny. Problemy Remontowe Hutnictwa 1969, nr 2, s. 61-62
Wilk Z.: Uroczystość Jubileuszu Profesora dr. Walerego Goetla. Ochrona Terenów Górniczych 1969, nr 8, s. 35-36, [foto]
Wilk Z.: Uroczystość jubileuszu Profesora dr Walerego Goetla [80-lecie urodzin, 60-lecie pracy naukowej, 50-lecie pracy w AGH]. Ochrona Terenów Górniczych 1976, nr 8, s. 35-36, [foto]
Wójcik Z.: Walery Goetel 1889-1972. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 1973, nr 2, s. 347-354
Wspomnienie o Walerym Goetlu. Rudy i Metale Nieżelazne 1972, nr 11, s. 508
Ze wspomnień o Walerym Goetlu. Przegląd Geologiczny 1973, nr 5, s. 237-241